«Մենք նույնիսկ մեր «վիշապին» ընտրելու հնարավորություն չունենք»

Ռուս դասական գրող Եվգենի Շվարցի (1944 թ.) «Վիշապ» երեք գործողությամբ հեքիաթ-պամֆլետը համարվում է խորհրդային դրամատիկական երգիծանքի ամենախոր և ինքնատիպ երկերից մեկը։ «Վիշապի» հերոսներին Շվարցը ընկերների խորհրդով կոչել է գերմանական անուններով`փորձելով ազատվել խորհրդային գրաքննությունից ու հետապնդումներից:
Համազգային պետական թատրոնում օրերս ներկայացվեց ԿԱՐԵՆ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ բեմադրած «Վիշապը» քաղաքական սատիրան (ըստ Եվգենի Շվարցի): Բեմում կարծես մեր իրականությունն է, այսօրը, այս պահը: Ռեժիսորն ասում է, որ առանձնապես չի հեռացել պիեսից, պարզապես կրճատումներ է արել` հեքիաթային ալեգորիաներից հեռանալու համար: Աղջնակի` վիշապին ուղղված ողջույնի խոսքում ավելացվել է Նաիրի Զարյանի բանաստեղծությունը` նվիրված Ստալինին:

Ամենակարևորը, ի տարբերություն պիեսի, ներկայացման մեջ վիշապին հաղթող Լանցելոտը հեռանում է: «Որովհետև հայ իրականության մեջ հերոս հասկացությունը սև-սպիտակի մեջ է, միջին երանգ չկա,- պարզաբանում է Կարեն Խաչատրյանը:- Մեր հերոսը Փոքր Մհերի պես կա՛մ նեղանում ու փակվում է, կամ Անդրանիկի և այլոց պես նեղանում ու հեռանում, կամ նահատակվում է: Իմ հերոսը` Լանցելոտը, հեռանում է, որովհետև «հեռանալու» թեման այսօր ամենացավոտն է: Բայց հեռանալիս գլխարկը դնում է Փիսոյի գլխին` իրենից մի հետք, հույս թողնելով: Փոքրիկ աղջիկն ընդվզում է քաղաքացիների` ավագների դեմ: Ինչպես այսօր ընդվզում է երիտասարդությունը: Նոր սերունդն ազատ է իր զգացական կուլտուրայով, ներքին ընդվզումներով ու ձգտումներով»: Ներկայացման ընթացքում շեշտադրվում է հերոսուհու` Էլզայի հոր` Շառլեմանի համոզմունքը. «Վիշապից ազատվելու միակ միջոցը սեփական վիշապ ունենալն է»: Շառլեմանը վստահ է նաև. «Քանի վիշապը այստեղ է, ուրիշ ոչ մի վիշապ չի համարձակվի մեզ նույնիսկ մատով դիպչել»:
Հարց է ծագում` ներսի՞, թե՞ դրսի վիշապն է ավելի վտանգավոր: Ռեժիսորի համոզմամբ` ներսինը, որովհետև քեզ դարձնում է ստրուկ, գործիք, իսկ եթե դրսում կա վիշապ ու դու ազատ մարդ ես, կմարտնչես նրա դեմ, չես համակերպվի. «Խորհրդային ռեժիմը մարդկանց մեջ լավ արմատավորել է այդ վիշապին: Հասկանալի է` կային կոլխոզ, սովխոզ, գնդակահարություններ, պատերազմ, սով, արհեստական սով և այլն: Մենք 90-ականների պատերազմական, մութ ու ցուրտ տարիները հերոսաբար էինք տանում, որովհետև դա մեր ընտրությունն էր: Հիմա մենք ընտրության հնարավորություն չունենք, դա է դժբախտությունը: Նույնիսկ մեր վիշապին ընտրելու հնարավորություն չունենք»:

Ներկայացումն աչքի է ընկնում ռեժիսորական ինքնատիպ մտահղացումներով, համարձակությամբ: Կարեն Խաչատրյանը նշում է, որ ինքնանպատակ չէ համարձակությունը. «Եթե թատրոնում չկա անկեղծ երկխոսություն հանդիսատեսի հետ, այդ թատրոնը մեռած է: ՈՒրախ եմ, որ այդ երկխոսությունը ստացվել է»:
Քաղաքական սատիրայի ժանրը թատերական ներկայացումներում հազվադեպ է հանդիպում, ավելի շատ կոմերցիոն ներկայացումներին է հատուկ: Ի վերջո, մեր մեջ ապրող «վիշապի» մասին սուր քննադատություններ ամենուր ենք լսում` փողոցում, աշխատանքի վայրում, տանը, հեռուստահաղորդումներում, սոցցանցերում, հումորային ծրագրերում և այլն: Բայց Համազգային թատրոնի «Վիշապն» ազդեցիկ էր, որովհետև ամեն բան արվել էր արվեստով: Աչքի էր զարնում նաև դերասանների խաղը: Զրուցակցիս խոսքով` ռեժիսուրական ներկայացման մեջ դերասանների խաղը տուժում է, ինքն ամեն ինչ արել է, որ դերասանների խաղը լինի ցայտուն, հագեցած, գեղարվեստով, լինի վարպետի աշխատանք` կատարողական իմաստով:
Հաջորդիվ «Վիշապը» հանդիսատեսին կներկայացվի հունիսի 14-ին։

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ